Mimo, że obie te rodziny wychowują dziecko innych rodziców różnica między nimi jest zasadnicza. Adopcja prawnie łączy rodziców z dzieckiem, które przysposabiają. Daje takie same prawa i odpowiedzialność jak te, które istnieją miedzy dziećmi i ich naturalnymi rodzicami. Zmieniony zostaje akt urodzenia dziecka – w miejsce danych rodziców naturalnych wpisane zostają dane rodziców adopcyjnych. Dziecko przyjmuje nowe nazwisko, możliwa jest także zmiana imienia. Rodzina adopcyjna nie podlega kontroli żadnej instytucji, w odróżnieniu jak to ma miejsce w przypadku pieczy zastępczej. Nie otrzymuje także środków finansowych na utrzymanie adoptowanego dziecka. Z mocy prawa staje się ono po prostu dzieckiem nowych rodziców.
Rodzina zastępcza natomiast jest formą pomocy dziecku i jego rodzinie. Opiekunowie zastępczy jedynie czasowo „zastępują” rodziców naturalnych w codziennej opiece. Otrzymują środki finansowe na pokrycie kosztów utrzymania dziecka, a sposób sprawowania przez nich opieki podlega kontroli. Opiekunowie zastępczy są zobowiązani do umożliwienia dziecku kontaktu z rodzicami naturalnymi i innymi osobami bliskimi, o ile sąd nie postanowi inaczej. Piecza zastępcza, w przeciwieństwie do adopcji, inaczej zwanej przysposobieniem nie rodzi więzi prawnych. Dziecko zachowuje swoje nazwisko. Jeśli władza rodzicielska rodziców naturalnych jest zawieszona bądź ograniczona wszystkie ważne decyzje dotyczące dziecka muszą być podejmowane w porozumieniu z nimi. Jeżeli sytuacja życiowa rodziny naturalnej ulegnie trwałej poprawie sąd może orzec powrót dziecka do własnej rodziny.